دکتر مصطفی معین: بیماری آسم را با مشارکت همگانی و آموزش عمومی کنترل کنیم

به گزارش روابط عمومی مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی دانشگاه علوم پزشکی تهران، بیست و هشتمین همایش روز جهانی آسم روز سه شنبه 16 اردیبهشت 1403 با حضور استادان، پزشکان، مربیان بهداشت و مسئولان ذیربط وزارت بهداشت در سالن بوعلی سینا دانشکده تغذیه دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد.
در ابتدای مراسم دکتر آناهیتا رزاقیان، دبیر علمی برنامه، سخنرانی خود را با اشاره به اهمیت این روز آغاز کرد و گفت: روز جهانی آسم، هر ساله در اولین سه‌شنبه ماه می با محوریت موسسه ابتکار جهانی آسم (GINA) برگزار می‌شود تا آخرین دستاوردهای علمی در زمینه پیشگیری و تشخیص و درمان آسم در سطح جهانی به اشتراک گذاشته شود. هدف این رویداد، ارتقای آگاهی پزشکان، پژوهشگران، مسئولان نظام سلامت و عموم جامعه برای بهبود درمان بیماران مبتلا به آسم است.
در ادامه دکتر مصطفی معین، رئیس انجمن آسم و آلرژی ایران و رئیس  همایش، با عنوان: "اپیدمیولوژی و بار بیماری آسم، مسئولیت مشترک دولت‌ها و نهادهای مدنی" سخنرانی کرد.
وی گفت: برگزاری بیست‌وهشتمین همایش سالانه روز جهانی آسم فرصتی است برای تأمل در مورد گسترش این بیماری و مسئولیت جمعی ما در کنترل آن، آسم و آلرژی از بیماری‌های شایع و پرهزینه‌ای هستند که کیفیت زندگی افراد را کاهش می‌دهند و نیازمند مداخله بین‌بخشی‌اند.
استاد پیشکسوت دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه داد: شیوع آسم در حدود ۱۰ درصد و آلرژی‌ها در برخی کشورها تا ۵۰  درصد جمعیت جهان را درگیر کرده‌اند و در ایران شیوع آسم در کودکان در حدود ۱۱ درصد و در بزرگسالان در حدود ۹ درصد است. تشخیص‌های اشتباه، درمان ناقص و تأخیر در مراجعه باعث افزایش بار بیماری می‌شوند. اطلاعات نادرست و اینفودمی در فضای مجازی نیز این مشکل را تشدید کرده است. عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، گرده‌افشانی بیشتر در اثر تغییرات اقلیمی، سبک زندگی مدرن و فضاهای بسته، همگی به افزایش شیوع آسم و آلرژی دامن زده‌اند.
وی گفت: متأسفانه در کشورهای مختلف، کمتر از نیمی از بیماران آسم بیماریشان به‌درستی کنترل می‌شوند و همکاری بیماران در اجرای توصیه‌های پزشکی نیز فقط در حد ۳۰ تا ۴۰ درصد است. علت اصلی این ضعف، نبود آموزش کافی از سوی کادرهای پزشکی و آگاهی لازم در نزد بیماران و جامعه است. در حالی که آسم قابل پیشگیری و کنترل است، اما در صورت غفلت می‌تواند شدید و مزمن شود. سبک زندگی ناسالم، عدم تحرک کافی و چاقی، سیگار، الکل، تغذیه نامناسب  و نیز تغییر اقلیم از عوامل تشدیدکننده‌اند.
وی ادامه داد: مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که هزینه درمان استاندارد بیمار مبتلا به آسم در هر سال در ایران بیش از ۵۰۰ دلار برآورد می‌شود و این‌است که سازمان جهانی بهداشت تخصیص حداقل یک درصد از بودجه نظام سلامت کشورها را برای پیشگیری و کنترل آسم ضروری دانسته است.
وی در این میان نقش نهادهای مدنی و علمی از جمله: آموزش عمومی و ارتقای آگاهی، حمایت از بیماران و خانواده‌ها، مشارکت در تدوین راهنماهای بالینی، ارائه شواهد علمی به دولت و مطالبه‌گری اجتماعی و ارزیابی اجرای سیاست‌ها را بسیار حیاتی دانست.
رئیس همایش گفت: با هم‌افزایی بین دولت، جامعه پزشکی، نهادهای مدنی و مردم می‌توان گام‌های مؤثرتری در کنترل بیماری آسم برداشت.
دکتر معین در پایان بیان کرد: کنترل آسم صرفاً وظیفه وزارت بهداشت نیست، باید نهادهایی چون سازمان محیط‌زیست، شهرداری‌ها، صنایع، انجمن‌های علمی و NGOها هم به‌صورت هماهنگ وارد عمل شوند.

آلودگی هوا تهدید اصلی سلامت
سپس دکتر جعفر جندقی، رئیس دفتر بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت، با عنوان: "نقش آلودگی هوا در بیماری آسم و اقدامات وزارت بهداشت در پیشگیری و کنترل آلودگی هوا" سخنرانی کرد. وی با ارائه گزارشی از آثار بهداشتی و خسارت‌های اقتصادی آلودگی هوا در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰، بر لزوم ایجاد رجیستری دقیق برای رصد روند بیماری‌ها و ریزفاکتورهای مؤثر تأکید کرد. وی با اشاره به آمار ۸٫۱ میلیون مرگ در سال ۲۰۲۱ منتسب به آلودگی هوا (۵۸٪ ناشی از هوای بیرون و ۷۰٪ از آلودگی داخل منازل)، یادآور شد که در بسیاری از منازل ایرانی برای پخت‌وپز و گرمایش از گاز و سوخت‌های غیرایمن استفاده می‌شود و همین امر خطرات جدی بهداشتی به‌ویژه در فصول سرد ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: بر پایه داده‌های وزارت بهداشت، آلودگی هوا مسئول حدود ۸۵٪ مرگ‌های ناشی از عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی و ۸۰٪ مرگ‌های ایسکمیک قلبی در ایران است و بار اقتصادی آن سالانه نزدیک ۳٫۱ تریلیون دلار بر سلامت مردم تحمیل می‌کند.
دکتر جندقی تأکید کرد که در شهرهایی مانند تهران، غلظت متوسط ذرات معلق تا شش برابر استاندارد WHO و دو تا سه برابر استاندارد ملی است و در شهرهای شرقی و جنوبی کشور (زابل، اهواز و…) وضعیت به مراتب بحرانی‌تر است. وی خواستار سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پاک‌ سوخت، تقویت نظام ثبت و پایش آلودگی و اصلاح سیاست‌های محیط‌زیستی شد تا بتوان مرگ‌ومیر و ناتوانی ناشی از آلودگی هوا را کاهش داد و سلامت عمومی را ارتقا داد.

تجدید بازنگری گایدلاین ملی آسم
در ادامه دکتر محمد نجمی، مسئول اداره بیماری های مزمن تنفسی وزارت بهداشت، با عنوان: "اقدامات وزارت بهداشت در پیشگیری و کنترل بیماری آسم" سخنرانی کرد، او گفت: آسم با شیوع ۱۱–۱۳درصد  در کودکان شش تا چهارده‌ساله، شایع‌ترین بیماری مزمن این گروه سنی است و غیبت از مدرسه و اضطراب خانواده‌ها را به همراه دارد. وزارت بهداشت چهار استراتژی اصلی را برای پیشگیری و کنترل آسم تعریف کرده:
آموزش و اطلاع‌رسانی به مراکز بهداشتی، مدارس، دانش‌آموزان، بیماران و خانواده‌ها. محتواهای آموزشی و یک راهنمای آموزشی آسم در مدارس با همکاری انجمن آسم و آلرژی و مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی تدوین و توزیع شده است.
ایجاد نظام مراقبت: مراقبین سلامت با چند سؤال ساده بیماران مشکوک را شناسایی و به پزشک خانواده ارجاع می‌دهند؛ سپس شرح حال، معاینه و ارزیابی عملکرد ریوی برای تأیید تشخیص انجام می‌شود.
استانداردسازی خدمات: گایدلاین ملی آسم که برای نخستین‌بار در سال ۱۳۹۱ ویرایش شد، در ۱۳۹۴ و مجدداً در سال جاری بازنگری شده و به تصویب کمیته ملی بیماری‌های مزمن تنفسی رسیده است. چاپ نسخه جدید تا یک ماه آینده در دستور کار است.
همکاری بین‌بخشی با آموزش‌وپرورش، محیط‌زیست و NGOها برای کاهش عوامل خطر و ارتقای پوشش خدمات.
وی ادامه داد: پایلوت «برنامه تشخیص، درمان و مراقبت آسم» در هفت دانشگاه اجرا و نتایج ارزنده‌ای در کنترل بهتر بیماران و کاهش مراجعات اورژانسی به دست آمد. با تولید داخل پیک‌‌فلومتر، در ماه‌های آینده اجرای ملی این برنامه در سراسر کشور آغاز خواهد شد.
در ادامه پانل اول برنامه با عنوان: تشخیص و تشخیص افتراق های آسم با  سخنرانی استادان فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی، دکتر محمد حسن بمانیان، با عنوان: نقش شرح حال و معاینه بالینی، دکتر آناهیتا رزاقیان، با عنوان: بیماری های با تظاهر شبه آسم، دکتر نرگس اسلامی با عنوان: نقش گرافی و سی تی اسکن ریه و دکتر سید علی جواد موسوی، فوق تخصص ریه بالغین با عنوان: نقش تست های تنفسی برگزار شد.
سپس پانل دوم با عنوان: درمان و خود مراقبتی آسم با سخنرانی استادان فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی ، دکتر مسعود موحدی، با عنوان: درمان نگهدارنده آسم براساس آخرین گایدلاین GINA، دکتر جواد تفرجی، با عنوان: درمان حمله آسم، دکتر فرشته روزافزای، با عنوان: اصول خودمراقبتی، دکتر محمد رضا فضل الهی، معرفی دو بیمار آسم و پیگیری مشکلات درمانی آنها، برگزار شد.
خبرنگار: الناز واحدی