رئیس کرسی یونسکو در آموزش سلامت: سرعت و گستره انتشار استگیمای کرونا از خود کرونا بیشتر است

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی،  روز چهارشنبه 17 دی  99 در مراسم افتتاحیه دهمین همایش سلامت روان و رسانه، دکتر مصطفی معین، رئیس کرسی یونسکو در آموزش سلامت و رئیس همایش فوق سخنرانی کرد و  گفت: من در ابتدا از تمام دوستانی که برای برگزاری این همایش تلاش کردند  تشکر می‌کنم به‌ویژه جناب آقای  دکتر ارسیا تقوا دبیر علمی و سرکار خانم آیلین مردان پور دبیر اجرایی، اعضای محترم شورای علمی و همین‌طور  بیش از ده نهاد علمی و اجرایی  که در برگزاری همایش شرکت کردند.

 دکتر معین گفت: این همایش توسط کرسی یونسکو در آموزش سلامت  و نهادهای مرتبط دیگر برگزار می‌شود، هدف اصلی کرسی یونسکو در آموزش سلامت، ارتقای فرهنگ عموم جامعه در امر سلامت در همه جنبه‌های جسمی روانی و اجتماعی است.

او گفت: در سال83 (2002) که کرسی یونسکو تأسیس شد در شورای عالی آن؛ براساس بار بیماری‌ها سیاست‌ها و اولویت‌ها موردبحث فرار گرفت و اولویت‌هایی برای کرسی یونسکو تعیین شد که  اولین مورد سلامت روان است به دلیل اینکه بیشترین بار بیماری‌ها را در سطح جوامع و در سطح ملی دارد که متأسفانه مورد غفلت است.

وی سپس عناوین همایش‌های سال‌های قبل را مرور کرد و گفت که عنوان کلی همایش، سلامت روان و رسانه انتخاب شد چرا که رسانه‌ها نقش مهمی در ایجاد انگ یا در انگ زدایی در بالا بردن سواد سلامت جامعه  دارند.

او ادامه داد: بیش از 80 درصد افراد مبتلا به یکی از اختلالات روان در کشورهای جهان سوم هستند و کمترین بودجه به سلامت روان اختصاص پیدا می‌کند که این رقم در کشور ما  3 درصد است.

رئیس دهمین همایش سلامت روان و رسانه گفت : همایش دهم به انگ و تبعیض پرداخته است، خود کرونا متأسفانه یک موج جدیدی از استگیما یا برچسب در سطح جهانی ایجاد کرده  است، در سطح جوامع مختلف دنیا طبق مطالعاتی که انجام شده بین 20 تا 30 درصد شیوع  و تنوع در اختلالات روانی است، در ایران در سطح کلی 20 و چند درصد و در تهران بزرگ 30 و چند درصد است. متأسفانه 80 درصد افرادی که دچار اختلالات روان هستند در جهان سوم هستند به دلایل مختلف  از جمله دلایل فرهنگی، اجتماعی، سطح سواد پایین، سواد سلامت پایین، مشکلات اقتصادی، فقر فرهنگی و اقتصادی.

دکتر معین گفت: ترس از انگ و برچسب و تبعیض باعث می‌شود که بیش از 70 درصد بیماران به پزشک مراجعه نکنند حدود 40 درصد بیماران حتی به خانواده‌های خود هم منعکس نمی‌کنند، بیش از 60 درصد بیماران مسئله مشکل روان خود را به رسانه‌ها منتسب می‌کنند و می‌گویند از آنها تأثیر گرفتند،40 درصد بیماران مخصوصاً کسانی که خشونت داشتند، مشکلاتشان را به رسانه‌ها از تلویزیون تا شبکه‌های  اجتماعی منتسب کردند که این نشان می‌دهند که  حتماً باید متخصصان پزشکی، روانپزشکی، رسانه‌ها باهم به فکر مسئله باشیم، با توجه به اینکه در عصر رسانه‌ها هستیم، پوشش و  تنوع رسانه‌ای نیز  بسیار گسترش پیدا کرده و متنوع است  هم به‌صورت حقیقی و هم به‌صورت مجازی.

وی ادامه داد: هم‌اکنون رسانه‌ها به‌عنوان مرجع، بیشترین تأثیر را در نوع نگاه و تفکر افراد جامعه دارند، واکنش افراد و رفتار اجتماعی بیش از اینکه متأثر از عوامل محیطی باشد تحت تأثیر ذهنیتی است که درواقع نسبت به مسائل دارند به‌خصوص در ارتباط با سلامت روان و این ذهنیت و نوع تفکر را رسانه‌ها ایجاد می‌کنند، در عصری که هستیم، عصر کرونا، که صاحب‌نظران آن را به‌عنوان بزرگ‌ترین بحران بین‌المللی  پس از جنگ جهانی دوم تلقی می‌کنند، یک بحران ازنظر بهداشتی و زیستی است و یک بحران هم حقوق بشری است، با این میزان تلفات، انگ‌ها و تبعیض‌ها که به وجود میاید و شکاف‌هایی که رو به گسترش است.

رئیس کرسی یونسکو در آموزش سلامت گفت: بر اساس آخرین اطلاعات سازمان جهانی بهداشت 85 میلیون نفر در دنیا به بیماری کووید- 19 مبتلا شده‌اند و تلفات انسانی حدود یک‌میلیون و نهصد هزار بوده که رو به افزایش است و چشم‌انداز خیلی روشنی نداریم مگر این واکسن بتواند این فرآیند را تغییر بدهد.

او بیان کرد: یک موج جدیدی به‌صورت سونامی در ایجاد انگ و استگیما در سطح جهانی در حال پیشرفت است، صاحب‌نظران می‌گویند حتی سرعت و گستره انتشار استگیمای کرونا از خود کرونا بیشتر است. چون درمانی ندارد مثل بیماری کرونا و  اگر بتوانیم کرونا را با واکسن کنترل بکنیم، متأسفانه پیامدهای روانی و سلامت روانی‌اش تا مدت‌ها ادامه خواهد داشت، دوران پساکرونا بیشترین مشکلات ما مشکلات سلامت روان خواهد بود البته مسائل اقتصادی و فرهنگی هم است، آنهایی که بیشتر مورد انگ قرار می‌گیرند: شامل بیمار، اطرافیان بیمار حتی بهبودیافتگان، کادرهای پزشکی، حتی خود واکسن است.

 او گفت: ازلحاظ استگیما زنان، دختران، معلولان سالمندان اقلیت‌ها، مهاجران و  پناهندگان آسیب‌پذیر هست و به‌طورکلی یک بیگانه هراسی در جوامع روبه افزایش است که در نهایت منجربه خشونت شده و خشونت گسترش خواهد یافت.

وی اضافه کرد: استگیما می‌تواند به مناطق، شهرها و کشورهای مختلف تعلق قرار گیرد، استگیما مثل کرونا حدومرزی ندارد انگ اجتماعی یک سیکل معیوب دارد، بیماری باعث ترس و اضطراب می‌شود، ترس و اضطراب باعث انگ و شایعه می‌شود، انگ و شایعه به تشدید بیماری منجر می‌شود.

وی راهبردها و سیاست‌هایی که برای برطرف کردن شایعات و انگ زدایی از کرونا مورد تأکید است را شامل: شفافیت، صداقت، سرعت عمل در آغاز اپیدمی، افزایش آگاهی عمومی نسبت به منابع بالقوه ایجاد ترس و اضطراب (منابع بالقوه ویژگی‌های بیماری است که شامل: مبهم و روبه گسترش بودن مرگ‌بار و غیرمنتظره بودن)، آموزش راه‌های پیشگیری و درمان به‌صورت منظم و مستمر، کنترل اطلاعات نادرست، پیشگیری از ترویج و شایعات از شبه علم خرافه‌ها (به کمک دانشمندان علوم بهداشتی و اجتماعی رسانه‌های جمعی، شبکه‌های مجازی و اجتماعی)، آموزش به کادرهای  پزشکی و پرستاری و خط مقدم درمان (در خط مقدم  پزشکان و پرستاران  ایثارگر می‌توانند در انگ زدایی کمک بکند، اینکه  در برخورد لحظه  اول با بیمار رنجور و وحشت‌زده  چطور به او آرامش و تسلی خاطر بدهد تا مرحله آخر، این موضوع کمک می‌کند تا از همان مراحل اول از استیگما در بیمار و اطرافیانش پیشگیری شود)، حمایت ویژه از آسیب‌پذیران انگ (حمایت اجتماعی و اقتصادی دهک‌های پایین جامعه، افراد کم‌سواد، مهاجران، سالمندان، زنان و دختران)، رعایت رازداری نسبت به بیماران بهبودیافته، (رازداری یک اصل اخلاق پزشکی است به‌ویژه در پاندمی های زیستی مثل کرونا مسئله رازداری خیلی اهمیت دارد از طرف پزشک و کاردهای پزشکی)، تصحیح قوانین و مقررات برای کاهش شایعات و شبه‌علم در فضای مجازی و  نشریات، تأکید بر هماهنگی و مشارکت در اجرای راهبردهای جهانی مدیریت انگ، (همه کشورها باید با هم مشارکت داشته باشند) دانست و در پایان گفت: قطعاً در پانل‌های همایش  موضوعات به‌صورت تخصصی و دقیق‌تر موردبحث قرار خواهد گرفت و ان شاءالله که جمع بندی این همایش گامی در  جهت مدیریت بحران سلامت روان و انگ در کشور باشد.

دکتر ارسیا تقوا دبیر علمی دهمین  همایش سلامت روان و رسانه نیز به سخنرانی پرداخت و گفت: برای معادل سازی استیگما ترجمه های متفاوتی از جمله برچسب، داغ و ننگ مایگی ارائه شده اما به نظر می رسد که انگ عنوان پذیرفته تر شده ای است، انگ فرآیندی اجتماعی است که بر نگرش، شناخت و رفتار ما به گونه ای تأثیر می گذارد که به بی عدالتی های اجتماعی و تبعیض نسبت به گروهی از افراد جامعه که تفاوتهایی در سطح سلامتی و گرایشات قومی دارند می انجامد، زمانی که با عنوانهایی تبعیض آمیز دیگران را از خود متفاوت می سازیم با گرفتن احساس تعلق آنها اولین گام ها را برای از بین بردن روحیه یکپارچه و منسجم شهروندی برداشته ایم، با اینکه اختلالات روانی بخش مهمی از جامعه را درگیر می‌کند و ساز و کارهای موثری هم برای بهبود آنها وجود دارد اما برچسب ها تعصب ها و نابرابریها مانع می‌شود که آنها خدمات مناسب را دریافت کنند.

او گفت: مطالعات نشان می دهد که بیش از نیمی از مبتلایان به مشکلات روان یا برای درمان مراجعه نمی‌کنند یا سالها دیرتر نزد درمانگر می روند یا در صورت مراجعه روند درمان را نیمه کاره رها می‌کنند. بیش از سی سال است که هم راستا با پیدا کردن روشهای نوین درمانی بسیاری از اندیشمندان تلاش می‌کنند تا از نگاه های منفی که نه تنها بیماران بلکه حتی خانواده ها و درمانگران این حوزه را درگیر کرده بکاهند، تلاشهای علمی در جهت کاستن از آلام بیماران روانی قدمت زیادی ندارد اما نگاه و نگرش ما نسبت به بیماریهای روان ریشه در اعصار گذشته دارد.

دکتر تقوا اضافه کرد: برآیند این نگرشها در جوامع مختلف همواره منفی بوده و به ندرت بیماریهای روانی را در کنار سایر اختلالات عالم طب می دیدند با اینکه آموزه های علمی حتی تغییرات بیوشیومیایی دقیق یک اختلال روانی را به ما نشان داده اما انگار برخی ذهنها تمایلی به ترک باورهای قدیمی خود  ندارند و مایلند مشکلات روانشناختی را به گناهان، کیفر رفتار و عوامل متافیزیکی نسبت بدهند، انگ علاوه بر آنکه به فاصله گرفتن مبتلایان به پذیرش و درمان می انجامد به  طرد و پس زدن بیماران از سوی جامعه نیز منجربه می‌شود به ندرت می توان بخشهایی از طیف درمانهای روان را فارغ از استیگما دید، انگ را در همه حوزه های تشخیص، طبقه بندی، درمانهای دارویی، روان درمانی، الکتروشوک، بستری و حتی اختصاص بودجه می توان مشاهده کرد.

وی ادامه داد: به رغم آشنایی مسئولان با مشکلات فراگیر روانپزشکی شاهد اختصاص کمترین بودجه و پوشش های بیمه ای برای بیمارانمان هستیم، از سوی دیگر بررسی های اخیر نشان داده که انگ بیماری روانی در سلسه سایر برچسب زنی هایی است که در هر جامعه ای رایج است از همین رو انگ را در بستری از شرایط فرهنگی قومی و اجتماعی هر جامعه بررسی می‌کنند و امیدوارند تا  بتواند به راه حلهای مفیدی برای رهایی از از انگ هایی که احاطه مان کرده دست پیدا کنند، از همین رو همایش فوق را نه تنها با حضور روانپزشکان و درمانگران بلکه با حضور جامعه شناسان، اهالی رسانه و نخبگانی که با آبشخورهای فرهنگی این دیار آشنا هستند،  پیش بینی کرده ایم.

دبیر علمی دهمین همایش سلامت روان و رسانه گفت: بررسی های اخیر در ایران نشان داد که آموزش و ارتقای آگاهی عمومی نقش مهمی در کاستن از انگ اجتماعی و برچسب هایی که به خود می زنیم دارد؛ از آنجا که  انگ ها همبستگی مدنی و به دنبال آن کنشگری اجتماعی را نابود می ساز، د برآن شدیم تا همایش امسال را اگرچه در سایه مخوف کرونا و تبعات روانی آن که  ایام سختی را می گذرانیم، همچون ده سال قبل به مفهوم عام انگ و تاثیرهای آن در حوزه های مختلف اجتماعی اختصاص بدهیم در زمانه ایی که خدنگ های برچسب و افترا و کلیشه سازی آدمها سکه رایج روزگار است، شاید صحبت کردن در مورد آن لازم باشد، گمان می کنیم کابوس دنیای امروز ما تفاوتها و تبعیض هایی است که چون وافعیتها را مورد پسند و برگفته از الگوهای قالب گرفته گذشته خود نمی داند به راحتی با یک کلیشه و برچسب به طرد و پس زدن آن رای می دهد، توجه به ابعاد مختلف انگ و برچسب های موجود از زوایای مختلف از اهداف مهم این همایش است.

 او اضافه کرد: چند سال پیش دکتر هادی خانیکی در تبیین این مجموعه همایش ها که تحت عنوان سلامت روان و رسانه ارائه می‌شود؛ گفتند: یکی از اهداف کرسی یونسکو، انجمن روانپزشکان ایران و انجمن مطالعات فرهنگی و ارتباطات این است که حلقه واسطی برای نشان دادن مسائل روانشناختی از یک سو و جلب مشارکت نهادهای علمی و متخصصان از سویی دیگر را فراهم کند با این امید که آنچه که جامعه با آن درگیر است به‌صورت ملموس تر دیده شود و به‌صورت علمی تری به آن پرداخته شود با این امید که در این گفتگوهای بین رشته ای مفاهمه ای صورت گیرد که به شکل عملی نتایجی را در کاستن از انگ های موجود شاهد باشیم، آنچه در این همایش  ارائه می‌شود حاصل تلاش یک و نیم ساله و حدود 30 جلسه هم اندیشی  با حضور فعالان حوزه های مختلف اجتماعی، رسانه‌ای و روانشناختی در کرسی یونسکو در آموزش سلامت و انجمن روانپزشکان ایران است در راه برگزاری این همایش که در قالب چهار وبینار آماده سازی شده مرهون همراهی بسیاری از اساتید حوزه های سلامت روان و دست اندرکاران سلامت، رسانه و علوم ارتباطات بوده ایم عناوین این چهار نشست به قرار زیر است:

1: انگ در بیماران، مراقبت کنندگان و ارائه دهندگان خدمات

2-انگ و  سلامت روانی- اجتماعی در گذر از بحران کرونا

3- نقش گروه های مرجع در کاستن از انگ

4- انگ کووید-19 گمان یا واقعیت

وی در پایان سخنرانیش گفت: امیدواریم در مجموعه ای که ارائه می‌شود، در جهت تلاشهایی در کاستن از هرگونه طرد و تبعیض و انگ، گامی روبه جلو برداریم.

آیلین مردان پور دبیر اجرایی همایش فوق نیز ضمن خوشامدگویی به شرکت کنندگان  به سخنرانی پرداخت و گفت: موضوع دهمین همایش سلامت روان و رسانه، انگ و چالش های روانی-اجتماعی در گذر از بحران کرونا است، وی دلیل انتخاب موضوع همایش را گستردگی و اهمیت انگ در همه زمینه ها و از سویی ابعاد جدید انگ در پی شیوع بیماری کرونا دانست و گفت: اگرچه انگ از دیرباز مورد توجه سازمانها بود اما کمیته اخلاق زیستی که زیر مجموعه سازمان یونسکو است در سپتامبر 2012 طی نشستهای پیاپی که در شهر سئول کره داشت نگاه ویژه ای به اصل عدم تبعیض دارد که این اصل بیان می‌کند هیچ فرد یا گروهی نباید در هیچ زمینه ای از جمله کرامت انسانی، حقوق بشر و آزادیهای اساسی مورد تبعیض قرار بگیرد، طبق این اصل هیچ فهرستی از مصادیق انگ وجود ندارد، این اصل بیان می‌کند انگ، بدنام کردن در هر زمینه ای ممنوع است، وی مهمترین محرک انگ را جهل و نبودن بینش کافی دانست.

او اضافه کرد: از زمان پاندمی کرونا، بی ثباتی شرایط و ترس ناشی از این بیماری باعث تشدید نگرانیهای سازمان جهانی یونسکو در مورد پدیدار شدن شکلهای جدیدتری از انگ و همین‌طور انگ زدن به گروه های خاص شده است،  در طی مرحله اول سرایت بیماری، افرادی که انگ بیشتری رنج می بردند افراد آسیایی و آسیایی تبار بودند آنها اغلب به عنوان ایجاد کننده این بیماری همه گیر و گسترش آن مورد هدف قرار می گرفتند. این انگ و تبعیض شامل حملات کلامی در مکان های عمومی، مبارزات انتخاباتی در رسانه‌های اجتماعی، تغییر فعالیتهای تجاری آنها و در موارد شدیدتر محدود کردن این افراد برای دسترسی به امکانات آموزشی بود در طی مراحل بعد موارد انگ حتی منجربه تهدید کارکنان بخش بهداشت و حتی کارکنان سوپرمارکتها و فروشگاه های بزرگ شد به این خاطر که آنها در معرض خطر ابتلا به این بیماری بودند و در موارد دیگر ترس از سرایت منجربه انگ و حملات تبعیض آمیزعلیه افراد بی خانمان شد که قاعدتا نمی توانستد اقدامات پیشگیرانه را به خوبی اعمال بکنند. درواقع بیماری کووید 19، احساسات گسترده ای از انگ و بدنامی در جوامع ایجاد کرده و باعث ایجاد ترس در میان افراد برای تماس با دیگران شده که این امر حتی گاهی منجربه افزایش خصومت و یا میزان تبعیض هم می‌شود به خصوص در مواردی که افراد تمایل دارند که این پاندمی را به گروه خاص، نژادی خاص و حتی کشوری خاص نسبت بدهند و می توان گفت که پناهندگان و کارگران مهاجر هم آماج این انگها بودند؛ آنچه که سازمان جهانی به عنوان راه کار ارائه داده مبتنی بر نقش کلیدی رسانه‌های اجتماعی در ارائه اطلاعات اصیل و صادقانه و مبارزه با شایعات و اخبار کذب پیرامون این مسئله است.

دبیر اجرایی دهمین همایش سلامت روان و رسانه گفت: رسانه‌ها نقش مهمی در آگاهی مردم در رابطه با بحران پیش رو دارند و در پرداختن به انگ زدایی نقش خیلی موثری را ایفا می‌کنند، کرسی های یونسکو در سراسر دنیا با توجه به این راهبردها میزان قابل توجهی از ابتکارها در کشورها را گزارش کرده اند و قابل ذکر است که ظهور حمایت از شهروندان و شبکه‌های همبستگی نقش حیاتی در پیشگیری و محدود کردن اثرات انگ اجتماعی در ارتباط  ویروس کرونا  ایفا کرده، در نهایت کرسی یونسکو در آموزش سلامت، افزایش آگاهی عمومی، تلاش برای انگ زدایی از طریق کمپین رسانه‌های اجتماعی، تولید فیلم های کوتاه حول محور مقابله با انگ و پیامدهای آن و در نهایت تلاش عامدانه برای فرهنگ سازی و دعوت از جامعه بشری به سمت و سوی حفظ کرامات انسانی و حقوق شهروندی را در دستور کار خود قرارد داده و با همین هدف هم موضوع دهمین همایش سلامت روان و رسانه به انگ و چالش های روانی – اجتماعی در گذر از بحران کرونا اختصاص داده شده است.

پس از پایان مراسم افتتاحیه  وبینار انگ در بیماران، مراقبت کنندگان و ارائه دهندگان خدمات با حضور دکتر احمد جاجبی، دکتر همایون امینی، دکتر زهرا میرسپاسی، دکتر سهیل رحیمی، دکتر وحید شریعت و پس از استراحتی کوتاه در در بعدازظهر همین روز نیز وبینار سلامت روانی- اجتماعی در ایام کرونا با حضور دکتر مریم طباطبایی، دکتر  محمد رضا جوادی یگانه، دکتر مروئه وامقی و دکتر مریم رسولیان استادان روانپزشکی و روانشناسی برگزار شد و در پایان هر وبینار به سوالات شرکت کنندگان پاسخ داده شد.